Polonja

Repubblika tal-Polonja
*Rzeczpospolita Polska*
Repubblika tal-Polonja Rzeczpospolita Polska
	Innu nazzjonali: Mazurek Dąbrowskiego; (Dąbrowski's Mazurka);
	Pożizzjoni tal-Polonja (aħdar skur) ; – fi ħdan l-Unjoni Ewropea (aħdar ċar) fil-kontinent Ewropew (griż skur) ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Varsavja; [1]) 52°13′N 21°02′E / 52.217°N 21.033°E
Lingwi uffiċjali	Pollak
Gruppi etniċi	Pollakki
Gvern	Repubblika parlamentari
Formazzjoni
Sħubija fl-UE	1 ta' Mejju 2004
Erja
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	0.813 (għoli ħafna) (39)
Valuta	Złoty (PLN)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	48
TLD tal-internet	.pl

Il-Polonja, magħrufa uffiċjalment bħala r-Repubblika tal-Polonja (Rzeczpospolita Polska), hi pajjiż fl-Ewropa Ċentrali. ^[5]^[6] Il-pajjiż imiss mal-Ġermanja fil-Punent; ir-Repubblika Ċeka u s-Slovakkja fin-Nofsinhar; l-Ukrajna, il-Bjelorussja u l-Litwanja fuq il-Lvant; u l-Baħar Baltiku u l-Oblast ta' Królewiec. fit-Tramuntana. Il-Polonja, b'żona territorjali ta' 312,696 kilometru kwadru^[7]^[8] (120,726 mi kwd), hi d-70 (2013) l-ikbar pajjiż fid-dinja u d-9 wieħed fl-Ewropa. B'popolazzjoni ta' 38 miljun ruħ, dan il-pajjiż hu l-34 pajjiż l-aktar popolat fid-dinja^[9] u fost l-iktar wieħed mill-membri tal-Unjoni Ewropea.

Il-Polonja huwa stat unitarju, magħmul minn sittax-il provinċja li jissejħu województwo bl-ilsien Pollakk. Varsavja hi l-belt kapitali tal-Polonja u tinsab fil-provinċja ta' Mazowieckie. Il-Polonja hi wkoll membru tal-Unjoni Ewropea, tan-NATO, tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, u tal-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Kummerċjali (OECD).

Polonja fruntieri totali: 2,865 km, pajjiżi tal-fruntiera (6): Belarrusja 375 km; Ċekja 699 km; Ġermanja 467 km; Il-Litwanja 100 km, ir-Russja (Kaliningrad Oblast) 209 km; Slovakkja 517 km; Ukraina 498 km.

Provinċji[immodifika | immodifika s-sors]

Il-pajjiż huwa maqsum f'16-il provinċja, ibbażati l-aktar fuq ir-reġjuni storiċi tal-pajjiż. L-awtorità amministrattiva fil-livell provinċjali hija kondiviża minn gvernatur, maħtur mill-Gvern, assemblea reġjonali, eletta b'vot dirett, u eżekuttiv, elett mill-assemblea reġjonali.

Vojvodja	Belt kapitali
kujawsko-pomorskie	Bydgoszcz, Toruń
wielkopolskie	Poznań
małopolskie	Krakovja
łódzkie	Łódź
dolnośląskie	Wrocław
lubelskie	Lublin
lubuskie	Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra
mazowieckie	Varsavja
opolskie	Opole
podlaskie	Białystok
pomorskie	Gdańsk
śląskie	Katowice
podkarpackie	Rzeszów
świętokrzyskie	Kielce
warmińsko-mazurskie	Olsztyn
zachodniopomorskie	Szczecin

Festi Nazzjonali tal-Polonja[immodifika | immodifika s-sors]

Jum il-Ħaddiem - 1 ta' Mejju
Jum il-Bandiera Pollakka - 2 ta' Mejju
Jum il-Kostituzzjoni tat-3 ta' Mejju - 3 ta' Mejju
Jum l-Armata Pollakka - 15 ta' Awwissu
Jum l-Indipendenza - 11 ta' Novembru

Is-sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Polonja hija repubblika parlamentari b’kap tal-gvern - il-prim ministru - u kap tal-istat - il-president. L-istruttura tal-gvern hija ċċentrata fuq il-kunsill tal-ministri. Il-pajjiż huwa maqsum f’16-il provinċja, l-aktar fuq il-bażi tar-reġjuni storiċi tal-pajjiż. L-awtorità amministrattiva fil-livell provinċjali hija kondiviża bejn gvernatur maħtur mill-gvern, assemblea reġjonali eletta u eżekuttiv elett mill-assemblea reġjonali.^[10]

Il-kummerċ u l-ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Polonja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (26.2%), l-industrija (25.6%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta’ xogħol soċjali (14.0%).^[10]

Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 80% tal-esportazzjonijiet tal-Polonja (il-Ġermanja 28%, iċ-Ċekja u Franza 6% t-tnejn li huma), filwaqt li barra mill-UE 3% jmorru kemm fir-Russja kif ukoll fl-Istati Uniti.^[10]

F’termini ta’ importazzjonijiet, 69% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 27%, in-Netherlands 6% u l-Italja 5%), filwaqt li barra mill-UE 8% jiġu miċ-Ċina u 7% mir-Russja.^[10]

Il-Polonja fl-UE[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm 51 membru fil-Parlament Ewropew mill-Polonja. ^[10]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentanti tal-gvern Pollakk, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.^[10]

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.^[10]

Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-Presidenzi Pollakki: Lul-Diċ 2011^[10]

Il-Kummissarju nominat mill-Polonja għall-Kummissjoni Ewropea hu Janusz Wojciechowski, li hu responsabbli għall-Agrikoltura.^[10]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.^[10]

Il-Polonja għandha 21 rappreżentant fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.^[10]

Il-Polonja għandha 14-il rappreżentant fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.^[10]

Il-Polonja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Polonja, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.^[10]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. ^[10]

Ċifri tal-2018 għall-Polonja:^[10]

Nefqa totali tal-UE fil-Polonja – € 16.350 biljun (ekwivalenti għal 3.43% tal-ekonomija Pollakka)
Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 3.983 biljun (ekwivalenti għal 0.84% tal-ekonomija Pollakka)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mill-Polonja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.^[10]

bliet l-aktar popolati[immodifika | immodifika s-sors]

Varsavja
Varsavja
Krakovja
Krakovja
Krakovja
Krakovja
Krakovja
Krakovja
Krakovja
Krakovja
Lodz
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Poznań
Gdańsk
Gdańsk
Gdańsk
Gdańsk
Gdańsk
Gdańsk
Gdańsk
Gdańsk
Szczecin
Szczecin
Bydgoszcz
Lublin
Lublin
Lublin
Lublin
Lublin
Katowice
Białystok
Białystok
Gdynia
Częstochowa
Radom
Sosnowiec
Toruń
Toruń
Kielce
Gliwice
Gliwice
Zabrze
Bytom
Olsztyn
Bielsko-Biała
Rzeszów
Ruda Śląska
Rybnik
Tychy
Dąbrowa Górnicza
Płock
Płock
Płock
Płock
Opole
Opole
Opole
Opole
Elbląg
Elbląg
Gorzów Wielkopolski
Gorzów Wielkopolski
Gorzów Wielkopolski
Gorzów Wielkopolski
Gorzów Wielkopolski
Wałbrzych
Wałbrzych
Wałbrzych
Włocławek
Zielona Góra
Zielona Góra
Zielona Góra
Tarnów
Tarnów
Tarnów
Tarnów
Chorzów
Chorzów
Kalisz
Kalisz
Kalisz
Kalisz
Kalisz
Koszalin
Legnica
Legnica
Legnica
Grudziądz
Słupsk
Jaworzno
Jastrzębie-Zdrój
Jastrzębie-Zdrój
Jelenia Góra
Jelenia Góra
Nowy Sącz
Konin
Piotrków Trybunalski
Siedlce
Lubin, Baxx Silesia
Inowrocław
Mysłowice, Silesia
Mysłowice, Silesia
Piła
Ostrowiec Świętokrzyski
Ostrowiec Świętokrzyski
Ostrowiec Świętokrzyski
Ostrowiec Świętokrzyski
Ostrowiec Świętokrzyski
Ostrów Wielkopolski
Ostrów Wielkopolski
Siemianowice Śląskie
Siemianowice Śląskie
Siemianowice Śląskie
Siemianowice Śląskie
Siemianowice Śląskie
Siemianowice Śląskie
Siemianowice Śląskie
Stargard
Pabianice
Pabianice
Pabianice
Pabianice
Pabianice
Pabianice
Pabianice
Gniezno
Gniezno
Gniezno
Suwałki
Głogów
Chełm
Chełm
Chełm
Przemyśl
Przemyśl
Przemyśl
Przemyśl
Przemyśl
Przemyśl
Zamość
Zamość
Tomaszów Mazowiecki
Stalowa Wola
Kędzierzyn-Koźle
Leszno
Leszno
Łomża
Żory
Żory
Bełchatów
Mielec
Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry
Tarnowskie Góry
Tczew
Świdnica
Piekary Śląskie
Będzin
Zgierz
Biała Podlaska
Biała Podlaska
Racibórz
Ełk
Ełk
Pruszków
Świętochłowice
Ostrołęka
Starachowice
Zawiercie
Legionowo
Tarnobrzeg
Tarnobrzeg
Tarnobrzeg
Tarnobrzeg
Puławy
Wodzisław Śląski
Radomsko

Lag Zegrze
Ix xmara Narew

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

^ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [1]
^ Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [2]
^ ^a ^b ^ċ ^d International Monetary Fund (ed.). "Polonja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ United Nations, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ "Archive copy" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2009-12-22. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
^ "Archive copy". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-08-18. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
^ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [3]
^ Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [4]
^ NationMaster.com 2003–2007, Polonja, Fatti u figuri
^ ^a ^b ^ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l europa.eu, Polonja

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]

Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Polonja (Poland)

[1] Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [1]

[2] Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [2]

[imf2-3] ċ ^d International Monetary Fund (ed.). "Polonja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[HDI-4] United Nations, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[5] "Archive copy" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2009-12-22. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)

[cia.gov-6] "Archive copy". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-08-18. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)

[7] Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [3]

[8] Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [4]

[9] NationMaster.com 2003–2007, Polonja, Fatti u figuri

[EU-10] ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l europa.eu, Polonja

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

a • d • m Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija