Aqbeż għall-kontentut

Arabja Sawdija

Immodifika l-ħoloq
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
(Rindirizzat minn Għarabja Sawdija)
Renju tal-Arabja Sawdija
الْمَمْلَكَة الْعَرَبِيَّة السَّعُودِيَّة
al-Mamlaka l-Għarabija s-Sagħudija
الْمَمْلَكَة الْعَرَبِيَّة السَّعُودِيَّة al-Mamlaka l-Għarabija s-Sagħudija – Bandiera الْمَمْلَكَة الْعَرَبِيَّة السَّعُودِيَّة al-Mamlaka l-Għarabija s-Sagħudija – Emblema
Mottu: لا إله إلا الله، محمد رسول الله
Lā ilāha illā Llāh, Muħammadun rasūlu Llāh
“La alla ħlief Alla; Muħammed messaġġier ta' Alla”[1][a] (ix-xhieda)
Innu nazzjonali: النشيد الوطني السعودي
an-Naxid al-Waṭani s-Sagħudi
“L-Innu Nazzjonali Sawdi”
L-Arabja Sawdija fil-globu (iċċentrat Afro-Ewrażja).
Belt kapitali
(u l-ikbar belt) 		Rijad
[5]) 24°39′N 46°46′E / 24.65°N 46.767°E / 24.65; 46.767

Lingwi uffiċjali Għarbi
Gruppi etniċi (2014[6][b]) 90% Għarbi
10% Afro-Għarbi
Reliġjon 93.0% Iżlam (uffiċjal)[5]

4.4% Kristjaneżmu
1.1% Ħinduiżmu
0.7% mhux affiljat

0.3% Buddiżmu
Gvern Monarkija assoluta unitarja Iżlamika
 -  Malik (Re) Abdullah bin Abdul Aziz
 -  Prinċep Salman bin Abdul Aziz
Leġislatura Xejn[ċ]
Stabbiliment
 -  Renju stabbilit 23 ta' Settembru 1932[9] 
Erja
 -  Total 2,149,690[5] km2 (12)
830,000 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 0.7
Popolazzjoni
 -  stima tal-2022 Increase 32,175,224[11] (46)
 -  ċensiment tal-2012 29,195,895[10] 
 -  Densità 15/km2 (174)
38.8/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2023
 -  Total Increase $2.246 triljun[12] (17)
 -  Per capita Increase $68,452[12] (15)
PGD (nominali) stima tal-2023
 -  Total Decrease $1.069 trillion[12] (19)
 -  Per capita Decrease $32,586[12] (34)
Gini (2013) 45.9[13] 
IŻU (2022) Increase 0.875[14] (għoli) (57)
Valuta Rjal[d] (SAR)
Żona tal-ħin AST (UTC+3)
Kodiċi telefoniku +966
TLD tal-internet .sa, السعودية.
Mappa Topografika ta' Arabja Sawdija
Forti Masmak ta' Rijad
Forti Masmak ta' Rijad
Palazz Al Hukm, Rijad
Moseka ta' Imam Turki bin Abdullah, Rijad (جامع الإمام تركي بن عبد الله)

L-Arabja Sawdija, l-Arabja Sawdita jew l-Għarbija Sawdija (Għarbi: الْعَرَبِيَّة السَّعُودِيَّة, IPA: [al.ʕa.ra.bij.ja‿s.sa.ʕuː.dij.ja], b'ittri Latini: al-Għarabija s-Sagħudija), uffiċjalment magħrufa bħala r-Renju tal-Arabja Sawdija (Għarbi: الْمَمْلَكَة الْعَرَبِيَّة السَّعُودِيَّة, b'ittri Latini: al-Mamlaka l-Għarabija s-Sagħudija), fil-qosor is-Sawdija (Għarbi: السَّعُودِيَّة, b'ittri Latini: as-Sagħudija) hija l-akbar stat Għarbi fl-Asja tal-Punent mill-art fiha madwar 2,250,000 km2 (870,000 mi kw), li tikkostitwixxa l-biċċa l-kbira tal-Peniżola Għarbija u t-tieni l-akbar fid-dinja Għarbija (wara l-Alġerija). Il-pajjiż għandu fruntiera totali ta' 4,272 km mal-Ġordan (731 km) u l-Iraq (811 km) lejn it-tramuntana, il-Kuwajt (221 km) għall-grigal, il-Qatar (87 km), il-Baħrejn u l-Emirati Għarab Magħquda (457 km) lejn il-lvant, l-Oman (658 km) għall-lbiċ, il-Jemen (1,307 km) fin-nofsinhar, il-Baħar l-Aħmar lejn il-punent u l-Golf Persjan lejn il-lvant. Il-popolazzjoni tal-pajjiż hija stmata li tikkonsisti 16-il miljun ċittadin u 9 miljuni espatrijati addizzjonali reġistrati barranin u 2 miljun immigranti illegali.[16] L-Arabja Sawdija hija t-tieni pajjiż bl-ogħla proporzjon ta' art agrikola bi 80.8% tal-art tal-pajjiż hija li tinħarat skond data mill-Bank Dinji.

Storikament, l-Al Sagħud (familja tas-Sagħud) ħakmu f'Naġd u f'żoni kbar tal-Peniżola Għarbija aktar minn darba, u r-Renju tal-Għarabja Sawdija attwali huwa meqjus bħala prodott u wiret ta' dawk l-entitajiet storiċi. L-ewwel minn dawn l-entitajiet hija l-Imaret id-Dirgħija, li kien imwaqqfa minn Muħammed bin Sagħud meta assuma l-Imaret id-Dirgħija fis-sena 1727, u baqa’ f’postu sakemm il-kap Ibrahim Paxa tal-armata Ottomana beda kampanja biex jeliminaw fis-sena 1816, u seħħew diversi battalji bejnu u Għabdalla bin Sagħud, li l-konklużjoni tagħhom kienet l-assedju ta’ Dirgħija u l-konsenja ta’ Għabdalla innifsu fis-sena 1818 AD. Fl-1824 AD, Turki bin Għabdalla bin Muħammed stabbilixxa stat ġdid ta' Al Sagħud f'Naġd, u ġiegħel Rijad il-kapitali tagħha, u kompliet sakemm ittieħdet il-ħakkiema tal-Imaret Ħa'il, l-Imaret Rijad, inkludiet is-sena 1891, u dak l-istadju jissejjaħ it-"Tieni Stat Sawdi." Aktar tard, fis-sena 1902, iż-żagħżugħ Għabd il-Għażiż Al Sagħud irkupra l-Imaret Rijad minn idejn Al Raxid, u espandiet il-kontroll tiegħu fuq in-Naġd kollu fl-1921 WK, u kien imsejjaħ is-Saltnet in-Naġd sakemm Għabd il-Għażiż irnexxielu jannnessa r-Renju ta’ Heġaż, għalhekk installa sultan fuqha minbarra s-saltna tiegħu fuq Naġd u l-annessi tiegħu, fix-xahar ta’ Raġab 1344 WH, li jikkorrispondi għal Jannar 1926 WK. Sena wara, biddel titlu separati tiegħu mir-Re ta’ Heġaż u Sultan ta’ Naġd u l-annessi tiegħu għar-Re ta’ Heġaż, Naġd u l-annessi tiegħu, u ż-żoni kkontrollati minnu kienu jissejħu r-Renju ta’ Ħeġaż, Naġd u l-annessi tiegħu. Dan l-isem baqa' sakemm Għabd il-Għażiż unifikat ir-reġjuni kollha li kien ikkontrolla f’entità waħda, u fi nhar il-Ġimgħa ta' Ġumada l-Ewwel 22, 1351 WH, li jikkorrispondi għat-23 ta’ Settembru, 1932 WK, tħabbar isimha “Ir-Renju tal-Għarbija Sawdija.”

Is-Sawdija bħalissa tikkonsisti minn 13-il reġjun amministrattiv, kull reġjun minnu maqsum lil għadd minn governorati, li l-għaddhom ivarja minn reġjun għal ieħor, u l-governorat huwa maqsum f'ċentri li huma amministrattivament marbuta mal-governorat jew l-imara (l-emirat).[17] Fiha l-Moskea s-Sagra, li tinsab f’Mekka, u l-Moskea tal-Profeta f’Medina, li huma meqjusa bħala l-aqdes postijiet importanti għand il-Misilmin.

Is-Sawdija hija wkoll membru f'Kunsill tal-Kooperazzjoni tal-Golf, Lega tal-Istati Għarab, Ġnus Magħquda, Moviment Mhux Allinjat, Lega Dinjija Islamika, Organizzazzjoni tal-Kooperazzjoni Islamika, Grupp tal-Għoxrin (G20), Fond Monetarju Internazzjonali, Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, u Organizzazzjoni tal-Pajjiżi Esportaturi taż-Żejt (OPEŻ).[18]

Is-Sawdija tgawdi minn sitwazzjoni politika u ekonomika stabbli ġeneralment.[19] Għandha t-tieni l-akbar riżerva taż-żejt,[20] is-sitt riżerva tal-gass,[21] u l-akbar esportatur taż-żejt mhux raffinat fid-dinja, li tikkostitwixxi kważi 90% tal-esportazzjonijiet. Minbarra r-riżorsi taż-żejt, is-Sawdija tinsab fl-ewwel post f'termini ta' kwantità u valur fit-tmar ta' esportazzjoni,[22] u r-Renju jikklassifika fis-sbatax fost l-akbar ekonomiji tad-dinja.[23] Is-Sawdija hija wkoll meqjusa bħala waħda mill-poteri politikament u ekonomikament influwenti fid-dinja, għax l-istatus Iżlamiku tagħha, ekonomiku il-ġid, il-kontroll tal-prezzijiet taż-żejt u l-provvisti globali tagħha, u l-preżenza kbira tagħha fil-midja rappreżentata minn numru ta' stazzjonijiet bis-satellita, gazzetti elettroniċi, u siti ta' netwerking soċjali.[24]

Tismija[immodifika | immodifika s-sors]

L-isem tal-istat huwa attribwit lil Sagħud bin Muħammed bin Muqrin bin Marħan bin Ibrahim bin Musa bin Rabigħa bin Manigħ il-Murejdi, l-Emir tad-Dirgħija, imlaqqam bħala Sagħud il-Kbir. Kienu l-kap tal-fergħa Al Muqrin (familja ta’ Muqrin) minn Al Sagħud (familja ta’ Sagħud), u l-bużnannu lil-familja ħakkiema llum.[25]

Il-poeta, ġenealogu, u storiku Ħamad bin Muħammed bin Lagħbun (m. 1844 WK) kien l-ewwel li sejjaħ iż-żoni taħt il-ħakma ta’ Al Saud “l-Istat Sawdi Ħanafi". L-istoriku Għabdalla bin Ibrahim L-Għaskar mar biex ngħidu li r-raġuni biex għaqqadha hawn mal-iskola Ħanafi setgħet kienet intenzjonata minn “l-istat Ħanafi.”[26][27] Attribwixxiha lil Wied Ħanifa, jew attribwixxiha lil Bni Ħanifa, jew lil-liġi tolleranti ta’ Ħanafin. Imbagħad l-Ingliżi ġew warajh u bdew jirreferu fil-korrispondenza u r-rapporti tagħhom li bagħtu lill-gvernijiet tagħhom lill-irġiel u lill-forzi affiljati ma' Iben Sagħud bħala l-Awditi jew il-forzi Sawdi.[28]

Fit-12 ta' Ġumada l-Ewwel 1351 WH, li jikkorrispondi għall-10 ta’ Awwissu 1932 WK, saret laqgħa ta’ studjużi, notevoli, rappreżentanti tas-suġġetti tar-Renju, u grupp ta’ ċittadini f’Ta’if. Huma raw il-ħtieġa li jibdlu l-isem tal-istat mir-Renju tal-Ħeġaż u Naġd u l-annessi tiegħu għal isem li juri l-istat bħala unità konsolidata. Għad-dawl tar-riżultati ta’ dik il-laqgħa, l-isem inbidel għar-Renju tal-Għarbija Sawdija (litteralment: Ir-renju tas-Sawdi fuq il-Peniżola Għarbija).[29][30]

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Storja Iżlamika[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa tax-Xibh il-Gżira l-Għarbija (Peniżola Għarbija) fis-sena 600 WK, bl-ismijiet ta' qbejjel (tribujiet) l-Għarab.

Qabel il-qawmien tal-Islam fis-seklu 7 WK, il-Peniżola Għarbija jew l-Arabja kienet reġjun ta’ tribujiet nomadi u komunitajiet stabbiliti. Ir-rotot tal-kummerċ qasmu l-peniżola, bl-inċens u oġġetti oħra jqanqlu l-kummerċ. Filwaqt li kienu jeżistu xi renji, il-pajżaġġ politiku ġenerali kien frammentat. It-tfaċċar tal-Islam f'Mekka għaqqad ħafna tribujiet Għarab taħt fidi komuni u xpruna perjodu ta' espansjoni rapida. Il-Kalifat tal-Misilmin, immexxi minn suċċessuri (Kalifi) tal-Profeta Muħammed, rebaħ territorji vasti, u ħoloq imperu Iżlamiku wiesa’. Din l-era, li mifruxa mis-seklu 7 sat-13-il seklu, rat tkabbir tal-kultura, ix-xjenza u l-boroż ta 'studju Għarbi. Il-Kalifat Għabbasi, magħruf għall-attivitajiet intellettwali tiegħu, stabbilixxa l-Bejt il-Ħikma (Dar tal-Għerf) f’Bagdad, ċentru għat-traduzzjoni u l-preservazzjoni tal-għarfien minn madwar id-dinja. Madankollu, ir-rivalitajiet interni u l-pressjonijiet esterni eventwalment dgħajfu l-Kalifat, u wittew it-triq għall-qawmien ta’ setgħat reġjonali ġodda fil-perjodu medjevali ta’ wara.

Medjevali[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Peniżola Għarbija kellha rwol ta' appoġġ matul l-era Ajjobija u Mamlukija (1171-1517). Filwaqt li l-Ajjobin iffokaw fuq il-konsolidazzjoni tal-poter fl-Eġittu u s-Sirja, żammew kontroll ta' rotot ta' pellegrinaġġ ewlenin fir-reġjun ta' Ħeġaż (l-Arabja tal-Punent) għal prestiġju reliġjuż u benefiċċju ekonomiku. Il-Mamlukin, li rnexxielhom lill-Ajjobin, affermaw b'mod attiv l-influwenza tagħhom. Huma okkupaw fil-qosor il-Jemen u assiguraw il-kontroll tal-ibliet qaddisa ta' Mekka u Medina. L-għan ewlieni tagħhom kien li jipproteġu dawn ir-rotot tal-pellegrinaġġ u jsaħħu l-leġittimità tagħhom bħala gwardjani tad-dinja Iżlamika. Minkejja l-enfasi tagħhom fuq l-Eġittu u l-Levant, iż-żewġ dinastiji żguraw perjodu ta' stabbiltà relattiva u prosperità għall-Peniżola Għarbija, li ffaċilitaw il-passaġġ sikur għall-pellegrini u approfittaw mir-rotot kummerċjali li jħallu qligħ li jaqsmu r-reġjun.

  • Bandiera tas-Saltnet il-Mamielek (Għarbi: سلطنة المماليك, Salṭanat al-Mamālīk; 1250–1517) skont l-Atlas Katalan ta' c. 1375.
    Bandiera tas-Saltnet il-Mamielek (Għarbi: سلطنة المماليك, Salṭanat al-Mamālīk; 1250–1517) skont l-Atlas Katalan ta' c. 1375.
  • Bandiera ta' Lixandra taħt is-Saltnet il-Mamielek (Għarbi: سلطنة المماليك, Salṭanat al-Mamālīk; 1250–1517) skont l-Atlas Katalan ta' c. 1375.
    Bandiera ta' Lixandra taħt is-Saltnet il-Mamielek (Għarbi: سلطنة المماليك, Salṭanat al-Mamālīk; 1250–1517) skont l-Atlas Katalan ta' c. 1375.
  • Armi attribwiti lis-Sultan il-Mamlukin (mill-mappa Mecia de Viladestes, 1413).
    Armi attribwiti lis-Sultan il-Mamlukin (mill-mappa Mecia de Viladestes, 1413).
  • Il-firxa tas-Saltnet il-Mamielek taħt is-Sultan in-Naser Muħammed
    Il-firxa tas-Saltnet il-Mamielek taħt is-Sultan in-Naser Muħammed
  • Bandiera tad-Dinastija Ajjobija (الأيوبيون,ئەیووبی, Eyûbî; 1171–1260a/1341).
    Bandiera tad-Dinastija Ajjobija (الأيوبيون,ئەیووبی, Eyûbî; 1171–1260a/1341).
  • Rikostruzzjoni tal-istandard personali ta' Saladin (الأيوبيون,ئەیووبی, Eyûbî; 1171–1260a/1341)
    Rikostruzzjoni tal-istandard personali ta' Saladin (الأيوبيون,ئەیووبی, Eyûbî; 1171–1260a/1341)
  • Is-Saltnet l-Ajjobija tal-Eġittu (bil-roża) mal-mewt ta’ Saladin fl-1193.
    Is-Saltnet l-Ajjobija tal-Eġittu (bil-roża) mal-mewt ta’ Saladin fl-1193.
  • Skeċċ tal-"Eagle of Saladin" oriġinali taċ-Ċittadella tal-Kajr, l-Eġittu.
    Skeċċ tal-"Eagle of Saladin" oriġinali taċ-Ċittadella tal-Kajr, l-Eġittu.
  • Munita Dirham li turi Saladin, c. 1189 E.K
    Munita Dirham li turi Saladin, c. 1189 E.K
Real Spanjol mill-1820 użat fir-Renju ta' Ħeġaż (1916-1925) b'kontromarka.

Żmien taħt il-Haxemin[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-Indipendenza, il-Wilajet Ħeġaż tal-Ottomana evolviet għar-Renju Haxemija ta' Ħeġaż (Għarbi: المملكة الحجازية الهاشمية, al-Mamlakah al-Ħiġāżija l-Hāximija) kien stat fil-parti tal-punent ta' Ħeġaż inkluż fir-reġjun tal-Punent tal-Asja. Peniżola Għarbija li kienet immexxija mid-dinastija Haxemija. Ipproklama lilha nnifisha renju f'Ġunju 1916 matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, biex tkun indipendenti mill-Imperu Ottoman, fuq il-bażi ta' alleanza mal-Imperu Brittaniku biex tkeċċi l-armata Ottomana mill-Peniżola Għarbija matul ir-Rivolta Għarbija.

Il-gvern Ingliż kien wiegħed lil Ħussejn bin Għali, ir-Re tal-Ħeġaż, stat Għarbi indipendenti wieħed li se jinkludi l-Iraq tal-lum, l-Iżrael, il-Ġordan u s-Sirja, minbarra r-reġjun tal-Ħeġaż. Madankollu, fi tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija, it-Trattat ta’ Versailles għamel is-Sirja mandat tal-Lega tan-Nazzjonijiet Franċiża u l-Iraq, il-Mandat tal-Palestina u t-Transjordan f’mandati Brittaniċi. Prinċpijiet Ħaxemiti ġew installati bħala monarki taħt mandati Brittaniċi fit-Transjordan u l-Iraq; din saret magħrufa bħala s-soluzzjoni Xierefija (Xarifjan).

Ir-relazzjonijiet mal-Imperu Brittaniku komplew għall-agħar meta l-Lhud tħallew jiċċaqilqu lejn il-Palestina. Ħussejn irrifjuta li jirratifika t-Trattat ta’ Versailles tal-1919 u, bi tweġiba għal proposta Brittanika tal-1921 biex jiġi ffirmat trattat li jaċċetta s-sistema tal-Mandat, iddikjara li ma jistax ikun mistenni li “jiffissa ismu fuq dokument li jassenja l-Palestina liż-Żionisti u lis-Sirja. " lill-barranin". Tentattiv ieħor Brittaniku biex jintlaħaq trattat falla fl-1923-24 u n-negozjati ġew sospiżi f'Marzu 1924; fi żmien sitt xhur l-Ingliżi rtiraw l-appoġġ tagħhom favur l-alleat Għarbi ċentrali tagħhom Ibn Saud, li pproċediet biex jirbħu s-saltna ta' Ħussejn.

Fit-23 ta' Settembru, 1932, ir-Renju ta' Ħeġaż u Nejd ġie magħqud mad-dominji l-oħra Sawdi, u ħoloq ir-Renju unifikat tal-Arabja Sawdija.

  • Arar Water Tower f'Arar, il-kapitali tar-Reġjun tal-Fruntieri tat-Tramuntana
    Arar Water Tower f'Arar, il-kapitali tar-Reġjun tal-Fruntieri tat-Tramuntana
  • Istazzjon tal-Ferrovija ta' Hejaz f'Medina (Jmur mill-perjodu Ottoman tal-1908)
    Istazzjon tal-Ferrovija ta' Hejaz f'Medina (Jmur mill-perjodu Ottoman tal-1908)

Dati importanti tar-Rivolta Għarbija[immodifika | immodifika s-sors]

Imwaqqfa bħala riżultat tar-Rivolta Għarbija: 10 ta' Ġunju, 1916; Rikonoxxuti: 10 ta' Awwissu 1920; Twaqqif ta': Kalifat Xarifian; 3 ta' Marzu 1924; Maħkuma min-Nejd: 19 ta' Diċembru 1925; Abdulaziz inkurunat re ta' Ħeġaż: 8 ta' Jannar, 1926; Nejd iddekreta renju: 29 ta' Jannar 1927; Idrisid Emirat ta' Asir (Għarbi: الإمارة الإدريسية) L-Emirat kien fir-reġjun ġeografiku ta' Asir u Jizan) isir Vassall ta' Ħeġaż u Nejd (1926-1930); Anness minn Ħeġaż u Nejd: 20 ta'’ Novembru, 1930; Arabja Sawdija stabbilita u annessjoni ta' Asir: 23 ta' Settembru, 1932; Annessjoni formali mill-Arabja Sawdija 14 ta' Ġunju, 1934.

Stati ta' qabel is-Sawdi[immodifika | immodifika s-sors]

Emirat ta' Diriyah (1744-1818), Emirat ta' Nejd (1824-1891), Emirat ta' Riyadh (1902-1913), Emirat ta' Nejd u Hasa (1913-1921), Saltna ta' Nejd (1921-1926-1926), Re ta' Nejd (1926-1926-1932).

Stati maħkuma[immodifika | immodifika s-sors]

Emirat ta' Ġebel Xammar, Emirat Idrisi ta' Għasir, Xrafet Mekka, Sheikh ta' Upper Assyr, Renju ta' Ħeġaż, Prinċipalità ta' Naġran

(Reliġjon: Iżlam Sunni; Denominazzjoni: Ħeġażi; Gvern: Monarkija assoluta; Re: Ħussejn bin Għali (1916–1924), Għali bin Ħussejn (1924–1925; Popolazzjoni: 1920: 850,000; 1925: 900,000; Rialhe Munita:)

Renju Ħeġaż[immodifika | immodifika s-sors]

Data: 1916-1925; Kapitali Mekka: (1916-1924), Ġedda (1924-1925); Reliġjon: Islam Sunni; Denominazzjoni: Ħeġażi; Gvern: Monarkija assoluta Re: Ħussejn bin Għali; (1916–1924), Għali bin Ħussejn (1924–1925); Popolazzjoni: 1920: 850,000; 1925: 900,000; Munita: Rjal Ħeġażi.

Xrafet Mekka[immodifika | immodifika s-sors]

Il-bandiera Ħaxemin li ġiet adottata madwar ħames sekli fl-era tal-Haxemija fl-1555.
Il-bandiera Ħaxemin li ġiet adottata madwar ħames sekli fl-era tal-Haxemija fl-1555.

Ix-Xrafet Mekka (Għarbi: شرافة مكة, b'ittri Latini: Xarāfat Makka) jew Imaret Mekka kien stat, mhux sovran għal ħafna mill-eżistenza tiegħu, immexxi mix-Xieref (dixxendent ta' Ħasan bin Għali, neputi ta' Muħammed) ta' Mekka. Fis-sorsi tal-Punent, il-prinċep ta' Mekka kien magħruf bħala Xieref il-Kbir, iżda l-Għarab dejjem użaw l-appellazzjoni ta' "Emir."

1695 mappa tax-Xrafa ta' Mekka.
1695 mappa tax-Xrafa ta' Mekka.

Ix-Xrafet kien jeżisti bejn wieħed u ieħor mill-967 sal-1916, meta sar ir-Renju ta’ Ħeġaż. Mill-1201, id-dixxendenti tal-Patrijarka Xieref Qatada ħakmu Mekka, Medina u l-Ħeġaż f'suċċessjoni bla waqfien sal-1925. Oriġinarjament emirat Żejdi Xigħa, ix-Xorfa Ħasanin ikkonvertiw għar-rit Shafi'i tas-Sunniti. Iżlam fl-aħħar Mamluk jew fil-bidu tal-perjodu Ottoman. Il-qraba tiegħu Husayni li tradizzjonalment ħakmu Medina jistqarru t-Tnax-il Xiiżmu. Kemm ix-Xieref Ħasani f'Mekka kif ukoll ix-Xieref Ħusejni f'Medina ikkonvertiw għal Sunnija fil-perjodu Mamluk. Madankollu, sorsi Mamalek u Ottomani jagħtu ħjiel li s-simpatiji Xigħa komplew bejn il-Ħasanin u l-Ħusejnin fil-gvern wara l-konverżjoni tagħhom għas-Sunniżmu.

Reliġjon: Iżlam Xigħi Żejdi, Iżlam Sunni (aktar tard); Xieref: (967–980) Ġagħfar bin Muħammed (1916–1916).

Ġeografija[immodifika | immodifika s-sors]

[[:Stampa:صخرة عنترة.jpg|]]

Siġar tal-palm f'Unajża.
Ritratt tan-NASA ta' Janbugħ, Janbugħ (Għarbi: ينبع, romanizzat: Janbugħ', lit. 'Rebbiegħa'), magħrufa wkoll sempliċement bħala Yambu jew Yenbo, hija belt fil-Provinċja ta' Al Madinah fil-punent tal-Arabja Sawdija. Hija tinsab madwar 300 kilometru fil-majjistral ta 'Jeddah (f'24°05′N 38°00′E). Il-popolazzjoni hija 222,360 (ċensiment 2020). Ħafna residenti huma espatrijati barranin li jaħdmu fir-raffineriji taż-żejt u l-industrija petrokimika, l-aktar mill-Asja, iżda hemm ukoll għadd kbir ta' nies mill-Lvant Nofsani, l-Ewropa u l-Amerika ta' Fuq. Janbugħ għandu tliet sezzjonijiet ewlenin; Janbugħ il-Baħr, Janbugħ in-Naħl u Janbugħ is-Sina'ija, kif ukoll port ewlieni tal-Baħar l-Aħmar. L-storja ta' Janbugħ tmur lura mill-inqas 2,500 sena, meta kienet punt ta' waqfien fuq ir-rotta tal-ħwawar u l-inċens mill-Jemen għall-Eġittu u r-reġjun tal-Mediterran. Xarm Janbugħ (Għarbi: شرم ينبع), storikament magħruf bħala Charmuthas, li hija peniżola żgħira li tinsab fit-tramuntana ta' Janbugħ kienet imsemmija mill-istoriku Grieg Diodorus Siculus. L-invażjoni ta' Dul Ashir seħħet f'Janbugħ xahrejn jew tlieta wara r-ritorn tal-Profeta Muħammed minn Buwat. Huwa ħatar lil Abu Salamah Ibn Abd al-Assad biex jieħu postu f'Medina waqt li kien barra jikkmanda raid ieħor. Bejn 150 u 200 segwaċi ssieħbu f'din l-operazzjoni f'al-Ushayra, Janbugħ, jew fix-xahar ta' Ġumada l-Ewwel jew Ġumada t-Tieni.

Diviżjonijiet amministrattivi[immodifika | immodifika s-sors]

L-Arabja Sawdija hija maqsuma fi 13-il reġjun[31] (Għarbi: مناطق إدارية, manātiq idārija; sing. منطقة إدارية, mintaqa idārija). Ir-reġjuni huma maqsuma aktar f'118-il governorat (Għarbi: محافظات, muħāfadāt; sing. محافظة, muħāfada, "mħarsa"). Dan in-numru jinkludi t-13-il kapital reġjonali, li għandhom status differenti bħala muniċipalitajiet (Għarbi: أمانة, amāna, "emiena") immexxija minn sindki (Għarbi: أمين; amīn, "emin"). Il-governorati huma aktar suddiviżi f'sottogovernorati (Għarbi: مراكز, marākiż; sing. مركز, markaż, "ċentru").

Abha (Għarbi: أَبْهَا, ʾAbhā; Koordinati: 18°13′1″N 42°30′19″E) hija l-kapitali tar-reġjun Għasir fl-Arabja Sawdija. Hija tinsab 2,270 metru (7,450 pied) 'l fuq mil-livell tal-baħar fil-Muntanji fertili Għasir tal-Lbiċ tal-Arabja Sawdija, ħdejn il-Park Nazzjonali ta' Għasir. Il-klima ħafifa ta 'Abha tagħmilha destinazzjoni turistika popolari għas-Sawdi. Is-Sawdi jsejħu wkoll lill-belt l-Għarusa tal-Muntanja minħabba l-pożizzjoni tagħha fuq il-baħar. Għandha Popolazzjoni (2021) ta' 1,093,705 ruħ u tinsab fiż-Żona tal-Ħin: UTC+3 (AST) u għandha l-Kodiċi taż-ŻONA: +966 7, u l-Gvernatur tagħha huwa l-Prinċep Turki bin Talal bin Abdul Aziz Al Saud.
Forti ta' Naġran (Naġran Fort), Naġran (Għarbi: نجران Najrān), hija belt fil-Lbiċ tal-Arabja Sawdija qrib il-fruntiera mal-Jemen. Hija l-kapitali tal-Provinċja ta' Naġran. Maħtura bħala belt ġdida, Naġran hija waħda mill-ibliet li qed jikbru malajr fir-renju; il-popolazzjoni tagħha żdiedet minn 47,500 fl-1974 u 90,983 fl-1992 għal 246,880 fl-2004 u 505,652 fl-2017. Il-popolazzjoni ġejja prinċipalment mit-tribujiet antiki ta 'Yām, Mákram u Hamdan. In-Naġrani huma Musulmani u l-Ismailis jiffurmaw pluralità. Il-Hanbali, Shafi'i u Maliki Sunnis jiffurmaw it-tieni l-akbar grupp reliġjuż fil-belt, filwaqt li ż-Zaydis jiffurmaw l-iżgħar grupp reliġjuż. It-terminu Għarbi Najrān għandu mill-inqas żewġ tifsiriet: qafas tal-injam li fuqu jinfetaħ bieb u wkoll "għatx". It-tradizzjoni lokali tgħid ukoll li l-art għandha isimha lill-ewwel raġel li stabbilixxa ruħu fiż-żona, Naġran bin Zaydan bin Saba bin Yahjub bin Yarub bin Qahtan. Naġran kien ċentru tal-manifattura tad-drapp tal-Jemen u oriġinarjament, il-kiswa jew id-drapp ta' Kagħba kien magħmul hemmhekk (id-drapp ta' Kagħba kien pijunier mir-rejiet Jemeniti ta' Saba). Fin-Naġran kien hemm komunità Lhudija, famuża għall-ħwejjeġ li kienu jagħmlu. Skont it-tradizzjoni Lhudija Jemenita, il-Lhud ta’ Naġran traċċaw l-oriġini tagħhom għall-Għaxar Tribù. In-Naġran kien ukoll waqfa importanti fuq ir-rotta tal-kummerċ tal-inċens. (Koordinati: 17°29′30″N 44°7′56″E; Stabbilit: 2000 QK; Gvern: Sindku: Faris al-Shafaq; Gvernatur Provinċjali: Jiluwi bin Abdulaziz Al Saud; Elevazzjoni: 1,293 m (4,242 pied).
Organizzazzjoni territorjali: 1. Ġawf, 2. Fruntieri tat-Tramuntana 3. Tabuk 4. Ħa'il 5. Madina 6. Qasim 7. Makka 8. Rijad 9. Fruntieri tal-Lvant 10. Baħa 11. Għasir 12. Ġiżan 13. Naġran
Organizzazzjoni territorjali: 1. Ġawf, 2. Fruntieri tat-Tramuntana 3. Tabuk 4. Ħa'il 5. Madina 6. Qasim 7. Makka 8. Rijad 9. Fruntieri tal-Lvant 10. Baħa 11. Għasir 12. Ġiżan 13. Naġran

Gallerija[immodifika | immodifika s-sors]

  • Mekka
    Mekka
  • Ħaql
    Ħaql
  • Ġażan jew Ġiżan
    Ġażan jew Ġiżan
  • Fajfa
    Fajfa
  • Muntanja Asin, Ħawala
    Muntanja Asin, Ħawala
  • Abha
    Abha
  • Cable car f'Abha jgħaqqad żewġ siti elevati. Il-Muntanja l-Ħadra popolari tinsab fil-bogħod, Abha.
    Cable car f'Abha jgħaqqad żewġ siti elevati. Il-Muntanja l-Ħadra popolari tinsab fil-bogħod, Abha.
  • Forti ta' Naġran (Naġran Fort), Naġran
    Forti ta' Naġran (Naġran Fort), Naġran
  • Naġran
    Naġran
  • Ritratt tan-NASA ta' Janbugħ,
    Ritratt tan-NASA ta' Janbugħ,
  • Il-Baħa
    Il-Baħa
  • Ġebel Sewda huwa quċċata li tinsab fl-Arabja Sawdija, b'altitudni ta' madwar 3,000 metru (9,843 pied).
    Ġebel Sewda huwa quċċata li tinsab fl-Arabja Sawdija, b'altitudni ta' madwar 3,000 metru (9,843 pied).
  • Ġebel Sewda
    Ġebel Sewda
  • Muntanja Madjan
    Muntanja Madjan
  • Muntanja Madjan
    Muntanja Madjan
  • Muntanja Madjan
    Muntanja Madjan
  • Logo ta' Mitjar Internazzjonali il-Malik Ħaled (Ajruport Internazzjonali Re Khalid).
    Logo ta' Mitjar Internazzjonali il-Malik Ħaled (Ajruport Internazzjonali Re Khalid).
  • Ajruport Internazzjonali King Khalid-Rijad (مطار الملك خالد الدولي, Matār al-Malik Khālid al-Duwaliyy, "Mitjar Internazzjonali il-Malik Ħaled") (IATA: RUH, OACI: OERK).
    Ajruport Internazzjonali King Khalid-Rijad (مطار الملك خالد الدولي, Matār al-Malik Khālid al-Duwaliyy, "Mitjar Internazzjonali il-Malik Ħaled") (IATA: RUH, OACI: OERK).
  • Moskea fil-Mitjar Internazzjonali il-Malik Ħaled.
    Moskea fil-Mitjar Internazzjonali il-Malik Ħaled.
  • King Abdullah Sport City Stadium A f'Burajda.
    King Abdullah Sport City Stadium A f'Burajda.
  • Orizzont tar-Reġjun il-Qasim.
    Orizzont tar-Reġjun il-Qasim.

Ċitazzjonijiet[immodifika | immodifika s-sors]

Noti[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ Ix-Xhieda tal-fidi kultant jiġi tradott bħala "La alla ħlief Allah", b'ittri Latini tal-kelma Għarbija Allāh minflok it-traduzzjoni tagħha. Il-kelma Allāh (ٱللَّٰه) litteralment tittraduċi bħala l-Alla, peress li l-prefiss al- huwa l-artiklu definit.[2][3][4]
  2. ^ Għaċ-ċittadini Sawdi biss.
  3. ^ Hemm Assemblea Konsultattiva, jew Kunsill ta' Xura, li m'għandux ebda setgħa leġiżlattiva.[7] Peress li r-rwol tiegħu huwa biss konsultattiv, m'huwiex meqjus bħala leġiżlatur.[8]
  4. ^ Marbuta għad-Dollaru tal-Istati Uniti (DIU) bi 3.75 rijaliet għal kull DIU mill-1986.[15]

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ "About Saudi Arabia: Facts and figures". The Royal Embassy of Saudi Arabia, Washington, DC. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-04-17.
  2. ^ "God". Islam: Empire of Faith. PBS.
  3. ^ 'Islam and Christianity', Encyclopedia of Christianity (2001): Arabic-speaking Christians and Jews also refer to God as Allah.
  4. ^ L. Gardet. "Allah". Encyclopaedia of Islam Online.
  5. ^ a b "Saudi Arabia – The World Factbook". CIA. Miġbur 30 ta' Mejju 2021. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= (għajnuna)
  6. ^ "The World Factbook". 2 ta' Lulju 2014. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2014-07-02. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna)
  7. ^ Hefner, Robert W. (2009). Remaking Muslim Politics: Pluralism, Contestation, Democratization. Princeton University Press. p. 202. ISBN 978-1-4008-2639-1.
  8. ^ "Analysts: Saudi Arabia Nervous About Domestic Discontent". www.voanews.com. VoA News – English. Miġbur 2021-06-06.
  9. ^ "Saudi Arabia the country in Brief". www.saudia-online.com (bl-Ingliż). Miġbur 2012-03-03.
  10. ^ "Key Indicators" (bl-Ingliż). Kingdom of Saudi Arabia - Central Department of Statistics & Information. Miġbur 2013-03-03.
  11. ^ "Saudi Census 2022". portal.saudicensus.sa. General Statistics Authority - Kingdom of Saudi Arabia. Miġbur 2023-07-16.
  12. ^ a b ċ d "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (SA)". IMF.org. Fond Monetarju Internazzjonali. 10 ta' Ottubru 2023. Miġbur 2023-10-10. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna)
  13. ^ "The World Factbook". CIA.gov. Central Intelligence Agency. Miġbur 28 ta' Mejju 2019. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= (għajnuna)
  14. ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (bl-Ingliż). United Nations Development Programme. 13 ta' Marzu 2024. p. 288. Miġbur 13 ta' Marzu 2024. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= u |data= (għajnuna)
  15. ^ Strohecker, Karin (27 ta' April 2016). "Saudi riyal peg pressure eases, but not gone". reuters.com. Reuters. Miġbur 30 ta' Settembru 2023. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |kwota= (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= u |data= (għajnuna)
  16. ^ "Arabja Sawdija" (bl-Ingliż). American Bedu. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-10-20. Miġbur 2011-11-02.
  17. ^ "المملكة العربية السعودية" [Ir-Renju tal-Għarbija s-Sawdija]. Dipartiment Ċentrali ta' l-Istatistika u l-Informazzjoni Sawdija (bl-Għarbi). 2010-05-08. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-01-16. Miġbur 2024-03-22.
  18. ^ "MOFA KSA || وزارة الخارجية المملكة العربية السعودية". www.mofa.gov.sa (bl-Għarbi). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-07-11. Miġbur 2024-03-22.
  19. ^ Al Sagħud, Dr Fajsal bin Migħxal bin Sagħud bin Għabd il-Għażiż (2001-10-09). Kunsilli Miftuħa u l-Kunċett Iżlamiku tal-Governanza fil-Politika tar-Renju tal-Għarbija Sawdija (bl-Għarbi). Pubblikazzjoni Obeikan. p. 147. ISBN 978-9960-20-885-5. Arkivjat mill-orġinal fl-2023-09-30. Miġbur 2023-09-30.
  20. ^ Muħammed al-Ħejdar (2023-09-11). "Is-Summit tal-G20 u r-rwol tal-Arabja". Gazzetta Rijad. Arkivjat mill-orġinal fl-2023-09-30.
  21. ^ "Ministru tal-Enerġija: Is-Sawdija tagħmel għal tesporta l-gass "fil-futur"". alarabiya (bl-Għarbi). 2020-02-16. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-04-27. Miġbur 2023-11-09.
  22. ^ "L-Arabja Sawdija hija l-ewwel fid-dinja fit-tmar ta' esportazzjoni". aawsat.com (bl-Għarbi). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-06-29. Miġbur 2023-11-09.
  23. ^ "السعودية تتقدم إلى الـ 17 بين أكبر اقتصادات العالم بناتج 1.11 تريليون دولار" [L-Arabja Sawdija titla’ lejn is-17-il bejn akbar ekonomija fid-dinja bi produzzjoni ta’ $1.11 triljun]. صحيفة الاقتصادية (bl-Għarbi). 2023-04-14. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2023-08-31. Miġbur 2024-03-23.
  24. ^ """ عملاق الشرق الأوسط " تأثير سياسي قوي وقدرات اقتصادية متينة"" ["Il-ġgant tal-Lvant Nofsani, b'influwenza politika qawwija u kapaċitajiet ekonomiċi sodi."]. alriyadh (bl-Għarbi). 2019-03-04. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-02-25. Miġbur 2023-09-11.
  25. ^ اللجنة العامة لإعداد أطلس المملكة [Il-Kumitat Ġenerali lit-Tħejjija tal-Atlas tar-Renju] (2000-05-20). أطلس المملكة العربية السعودية [Atlas ir-Renju l-Għarbija s-Sawdija] (bl-Għarbi). Rijad: Obeikan Pubblikatur. ISBN 978-9960-17-007-7. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-09-09. Miġbur 2024-03-23.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)
  26. ^ ""حمد بن لعبون... شيخ المؤرخين ومؤرخ الدولتين"" ["Ħamad bin Lagħbun... ix-xiħ tal-istoriċi u l-istoriku taż-żewġ pajjiżi."]. aawsat.com (bl-Għarbi). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2023-08-16. Miġbur 2023-08-14.
  27. ^ Il-Madlaġi, Ħamad bin Lagħbun. تاريخ الشيخ حمد بن لعبون المدلجي الوائلي [L-istorja tax-Xiħ Ħamad bin Lagħbun il-Madlaġi il-Wa'ili] (bl-Għarbi). Kuwajt: دار ابن لعبون للنشر والتوزيع. p. 417.
  28. ^ Philby, St John (1994). تاريخ نجد [Storja ta' Naġd] (bl-Għarbi). Tradott minn Id-Derawi, Għumar. Kajr: مكتبة مدبولي. p. 207. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2023-09-09. Miġbur 2024-03-25.
  29. ^ "أمر ملكي رقم 2716" ["Ordni Irjali Nru 2716"]. المركز الوطني للوثائق والمحفوظات (bl-Għarbi). 1932-09-23. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2023-08-16. Miġbur 2023-08-14.
  30. ^ "لماذا سميت المملكة العربية السعودية بهذا الاسم ؟" [Għaliex semmiet ir-Renju tal-Għarbija Sawdija b'dan l-isem?]. YouTube (bl-Għarbi). Miġbur 2023-08-14.
  31. ^ "arab.net". www.arab.net (bl-Ingliż). Miġbur 2024-03-22.
a • d • m
Pajjiżi fl-Asja
Stati sovrani Afganistan · Armenja · Arabja Sawdija · Ażerbajġan · Baħrejn · Bangladexx · Butan · Brunej · Burma (Mjanmar) · Emirati Għarab Magħquda · Kambodja · Ċina · Ċipru · Eġittu · Ġeorġja · Indja · Indoneżja · Iran · Iraq · Iżrael · Jemen · Ġappun · Ġordan · Każakistan · Korea ta' Fuq · Korea t'Isfel · Kuwajt · Kirġiżistan · Laos · Libanu · Malażja · Maldivi · Mongolja · Nepal · Oman · Pakistan · Filippini · Qatar · Russja · Singapor · Sri Lanka · Sirja · Taġikistan · Tajlandja · Timor tal-Lvant (Timor-Leste) · Turkija · Turkmenistan · Użbekistan · Vjetnam
Stati b'rikonoxximent limitat Abkażja · Ċipru ta' Fuq · Nagorno-Karabakh · Palestina · Ossezja t'Isfel · Tajwan
Dipendenzi u
reġjuni amministrattivi speċjali		 Awstralja (Gżira tal-Milied · Gżejjer Kokos), Ċina (Ħong Kong · Makaw), Renju Unit (Akrotiri u Dhekelia · Territorju Brittaniku tal-Oċean Indjan)
Miksub minn "https://mt.chped.com/w/index.php?title=Arabja_Sawdija&oldid=309082"